اتاق تمیز یا کلین روم چیست؟

اتاق تمیز ( cleanroom ) به محیطی گفته میشود که آلودگی ها ،پارتیکل ها(ذرات)، کنترل شده و بستری تمیز برای فعالیت های حساس همانند دارو سازی فراهم میشود.این فضا کاملا مهندسی شده بوده جریان هوای ورودی و خروجی،گرما و رطوبت کنترل می گردد.

کاربرد اتاق تمیز چیست؟

کلین روم یا اتاقهای تمیز در صنایع مختلف و گسترده ای کاربرد دارد که به برخی موارد زیر میتوان اشاره کرد.

در برخی صنایع بسیار مهم است که در پروسه تولید و بسته بندی آلودگی و ذراتی که در هوا وجود دارد مواد اولیه و بسته بندی آن را آلوده نکند. بنابراین در مباحث طراحی کلین روم پرتوکل هایی تعریف میشود که در آن تمامی کنترل های لازم اعم از لباس های مخصوص و نحوه تعویض آن ها ، افراد مجاز جهت تردد صورت میگیرد.

استانداردهای کلین روم

برای کنترل سطح تمیزی و کارایی کلین روم، استانداردهای بین‌المللی متعددی تعریف شده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ISO 14644-1: استانداردی که کلین روم‌ها را بر اساس تعداد ذرات موجود در هر متر مکعب هوا طبقه‌بندی می‌کند.

GMP (Good Manufacturing Practice): استانداردی که برای صنایع دارویی و غذایی الزامات خاصی را تعیین می‌کند.

FED STD 209E: استاندارد قدیمی آمریکایی که هنوز در برخی موارد استفاده می‌شود.

اجزای اصلی کلین روم

۱. سیستم تهویه و فیلتراسیون (HVAC)

سیستم تهویه و فیلتراسیون در کلین روم یکی از مهم‌ترین بخش‌ها است.فیلترهای HEPA و ULPA برای حذف ذرات معلق و حفظ سطح تمیزی استفاده می‌شوند.

۲. پوشش داخلی کلین روم

مواد استفاده شده در دیوارها، کف و سقف باید از نوعی باشند که انتشار ذرات را به حداقل برسانند. معمولاً از مواد آنتی‌باکتریال و ضدالکتریسیته ساکن مانند PVC و اپوکسی استفاده می‌شود.

۳. سیستم کنترل فشار در کلین روم‌ها

ازفشار مثبت یا منفی استفاده می‌شود تا از ورود آلاینده‌های خارجی جلوگیری شود. این امر در تولید داروها و صنایع الکترونیکی بسیار حیاتی است.

۴. لباس مخصوص پرسنل

تمامی کارکنان باید لباس‌های مخصوص شامل گان، ماسک، دستکش، کفش‌های ضد گرد و غبار و کلاه مخصوص را بپوشند تا میزان ورود آلودگی کاهش یابد.

                                    نمونه لباس مخصوص اتاق تمیز

مزایای استفاده از کلین روم

• افزایش کیفیت محصولات تولیدی.
• کاهش میزان آلودگی و ریسک‌های مرتبط با آن.
• امکان تولید محصولات حساس در محیطی کنترل‌شده.
• افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های ناشی از آلودگی و خرابی محصولات.

تصاویری از محیط اتاق تمیز یا کلین روم

چالش‌های طراحی و بهره‌برداری کلین روم

۱. کنترل دقیق دما و رطوبت

رطوبت و دما می‌توانند روی فرایندهای تولید و کیفیت محصولات تأثیر بگذارند، بنابراین باید به‌صورت دقیق کنترل شوند.

۲. هزینه‌های بالا

ساخت و بهره‌برداری از کلین روم هزینه‌بر است و نیاز به تجهیزات پیشرفته و نگهداری مداوم دارد.

۳. حفظ استانداردهای تمیزی

نظافت مداوم و استفاده از روش‌های ضدعفونی‌کننده برای جلوگیری از آلودگی الزامی است.

اتاق تمیز در صنایع مختلفی مانند دارو سازی ،آرایشی بهداشتی،صنایع غدایی و … کاربرد دارد.در برخی صنایع بسیار مهم است که در پروسه تولید و بسته بندی آلودگی و ذراتی که در هوا وجود دارد مواد اولیه و بسته بندی آن را آلوده نکند. بنابراین در مباحث طراحی کلین روم پرتوکل هایی تعریف میشود که در آن تمامی کنترل های لازم اعم از لباس های مخصوص و نحوه تعویض آن ها ، افراد مجاز جهت تردد صورت میگیرد.

کلاس بندی اتاق تمیز به چه صورت است؟

اتاق های تمیز بر اساس تعداد پارتیکل های مجازی که می تواند در آن وجود داشته باشد به دسته های مختلفی تقسیم میشود.مهم ترین و اصلی ترین استاندارد توسط سازمان استاندارد جهانی ISO تعریف شده است.سازمان غذا و داروی ایران  نیز با استناد به این استاندارد جهانی قالب استاندارد خود را تعریف کرده است.